Việt Nam đã và đang khẳng định vị thế là quốc gia xuất khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, đặc biệt với dòng cà phê Robusta chiếm tỷ lệ cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Năm 2024, ngành cà phê Việt Nam tiếp tục ghi nhận những con số ấn tượng khi xuất khẩu đạt mốc hơn 5 tỷ USD. Thành tựu này không chỉ phản ánh tiềm năng vượt trội của ngành mà còn là kết quả của một chuỗi cung ứng rộng khắp từ nông trại đến bàn tay người tiêu dùng toàn cầu. Tuy nhiên, để duy trì và phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập quốc tế, chuỗi cung ứng cà phê Việt Nam cần đối mặt và vượt qua nhiều thách thức mới.

1. Biến động giá nguyên liệu và thu nhập không ổn định cho nông dân

Trong bối cảnh giá cà phê thế giới không ổn định, việc sản xuất cà phê ở Việt Nam đã và đang gặp khó khăn trong việc duy trì lợi nhuận ổn định. Đặc biệt, khi giá cà phê thế giới liên tục thay đổi, người nông dân thường là những người chịu thiệt thòi lớn nhất. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam, chi phí sản xuất tăng 15-20% trong giai đoạn gần đây do giá phân bón, vật liệu và các yếu tố đầu vào khác đều leo thang. Trong khi đó, giá cà phê trên thị trường quốc tế lại không tương xứng, gây khó khăn trong việc duy trì lợi nhuận cho người sản xuất và các doanh nghiệp xuất khẩu.

Biến động giá còn khiến việc lập kế hoạch sản xuất và dự báo trở nên khó khăn. Theo một thống kê trong bài báo, chỉ số giá tiêu dùng liên quan đến cà phê tại các thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam như EU và Mỹ cũng có xu hướng tăng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết về các chiến lược để ổn định chuỗi cung ứng và tạo ra lợi ích lâu dài cho nông dân.

2. Chi phí logistics tăng cao, ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành xuất khẩu

Chi phí logistics đang là một gánh nặng lớn cho ngành cà phê, trong đó đặc biệt là phí vận chuyển và chi phí liên quan đến bảo quản sản phẩm. Các báo cáo cho thấy chi phí logistics trung bình của Việt Nam chiếm từ 20-25% tổng giá trị sản phẩm, một tỷ lệ cao so với các nước khác trong khu vực và trên thế giới. Điều này không chỉ làm giảm lợi nhuận của các doanh nghiệp xuất khẩu mà còn ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của cà phê Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Theo bài báo, chi phí vận chuyển cà phê từ vùng trồng đến các cảng xuất khẩu tại Việt Nam tăng khoảng 10-15% trong năm qua. Thêm vào đó, chi phí nhiên liệu biến động cũng làm gia tăng chi phí vận chuyển quốc tế, đặc biệt khi phải vận chuyển qua các tuyến đường xa và tốn kém như tới châu Âu và Bắc Mỹ. Việc thiếu hụt hạ tầng logistics và phụ thuộc vào bên thứ ba trong quá trình vận chuyển khiến ngành cà phê Việt Nam gặp khó khăn trong việc tối ưu chi phí.

3. Tác động của biến đổi khí hậu đến năng suất và chất lượng sản phẩm

Biến đổi khí hậu cũng là một yếu tố đáng lo ngại, tác động trực tiếp đến năng suất và chất lượng của cà phê Việt Nam. Từ năm 2022 đến nay, các vùng trồng cà phê chính ở Tây Nguyên liên tục ghi nhận tình trạng khô hạn kéo dài, ảnh hưởng lớn đến sản lượng. Bài báo chỉ ra rằng năng suất trung bình giảm từ 5-10% so với các năm trước, trong khi chi phí tưới tiêu và phòng chống sâu bệnh lại tăng lên đáng kể.

Cà phê là loại cây trồng nhạy cảm với điều kiện thời tiết, nên các hiện tượng thời tiết cực đoan như mưa nhiều, nắng hạn kéo dài, hay băng giá đều có thể gây thiệt hại lớn cho năng suất. Các nông dân ở Việt Nam đang phải đối mặt với gánh nặng chi phí bảo vệ mùa màng, bao gồm việc đầu tư vào hệ thống tưới tiêu hiện đại và thuốc bảo vệ thực vật để ứng phó với tình trạng khí hậu thất thường. Theo thống kê, chi phí cho việc chăm sóc cây cà phê tăng khoảng 20-30% trong những năm gần đây.

4. Giải pháp phát triển bền vững cho chuỗi cung ứng cà phê Việt Nam

Để đối phó với những thách thức lớn, ngành cà phê cần triển khai các giải pháp đồng bộ từ cấp cơ sở cho đến cấp quản lý, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, giữ vững vị thế của Việt Nam trên thị trường thế giới.

4.1. Tối ưu hóa hạ tầng logistics

Việc phát triển hạ tầng logistics là yếu tố then chốt để chuỗi cung ứng cà phê vận hành hiệu quả hơn. Cần đầu tư vào hệ thống kho bãi, bảo quản sau thu hoạch đạt chuẩn để duy trì chất lượng cà phê trước khi xuất khẩu. Đồng thời, cải thiện giao thông vận tải và kết nối trực tiếp từ vùng trồng đến các cảng xuất khẩu sẽ giúp rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí logistics và tăng cường khả năng cạnh tranh cho ngành cà phê Việt Nam.

4.2. Áp dụng công nghệ thông minh trong quản lý chuỗi cung ứng

Sử dụng công nghệ tiên tiến trong quản lý chuỗi cung ứng là xu hướng tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động, từ khâu trồng trọt, chế biến đến khâu xuất khẩu. Các hệ thống quản lý thông minh cho phép doanh nghiệp theo dõi, kiểm soát chất lượng sản phẩm theo thời gian thực, dự báo chính xác nhu cầu thị trường và giảm thiểu rủi ro trong quá trình sản xuất. Đặc biệt, ứng dụng công nghệ sẽ giúp người nông dân tiếp cận nhanh hơn với xu hướng sản xuất bền vững, bảo vệ môi trường và cải thiện thu nhập.

4.3. Đẩy mạnh hợp tác quốc tế và tận dụng hiệp định thương mại tự do

Việc mở rộng quan hệ hợp tác với các đối tác quốc tế sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cà phê Việt Nam tiếp cận thị trường toàn cầu, nâng cao giá trị xuất khẩu. Hiệp định thương mại tự do, như Hiệp định Thương mại Tự do ASEAN – Hàn Quốc (AKFTA), tạo cơ hội để cà phê Việt Nam thâm nhập sâu hơn vào các thị trường lớn, đặc biệt là những thị trường có yêu cầu cao về chất lượng sản phẩm. Việc hợp tác sâu rộng sẽ hỗ trợ ngành cà phê giảm bớt phụ thuộc vào thị trường nội địa, tận dụng hiệu quả các cơ hội kinh doanh quốc tế.

4.4. Chuyển đổi mô hình sản xuất bền vững và bảo vệ môi trường

Biến đổi khí hậu đòi hỏi ngành cà phê phải thay đổi tư duy sản xuất, hướng tới mô hình nông nghiệp bền vững. Các doanh nghiệp và nông dân cần chú trọng áp dụng các biện pháp canh tác thân thiện với môi trường, giảm thiểu sử dụng hóa chất, bảo vệ nguồn tài nguyên nước và đất đai. Phát triển các sản phẩm cà phê có chứng nhận bền vững như Fair Trade hoặc Rainforest Alliance sẽ giúp cà phê Việt Nam gia tăng giá trị trên thị trường quốc tế.

5. Kết luận.

Chuỗi cung ứng cà phê Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức phức tạp và liên tục chịu áp lực từ cả biến động giá nguyên liệu, chi phí logistics tăng cao và tác động của biến đổi khí hậu. Để duy trì vị thế và đạt được sự phát triển bền vững, ngành cà phê cần có chiến lược ứng phó kịp thời và đồng bộ. Điều này không chỉ giúp ngành cà phê tăng cường sức cạnh tranh mà còn góp phần nâng cao đời sống của người nông dân – những người trực tiếp chịu ảnh hưởng từ các biến động này.

Transporter International Logistics (TIL) cam kết đồng hành cùng các doanh nghiệp cà phê trong quá trình tối ưu hóa logistics, giảm chi phí vận chuyển và nâng cao hiệu quả chuỗi cung ứng. Chúng tôi mang đến các giải pháp logistics toàn diện, an toàn và hiệu quả, giúp sản phẩm cà phê Việt Nam vươn tầm quốc tế.